Antìgone de Sòfocle traduidu in limba sarda dae Pàulu Pillonca
Pàulu Pillonca (Òsile 1942 – Casteddu 2018) est un iscritore, poeta e giornalista chi at dedicadu tota sa vida sua pro sa cultura e pro sa limba sarda. Fit òmine de gabbale, de cultura e de sentidu mannu, at traduidu in sardu dae su gregu, fintzas, duas tragèdias de Sòfocle: Antìgone e Aiace. Custos libbeddos, de inzèniu e de bella fatura, sunt bessidos in sa collana Tradùere, publicada dae Domus de Janas. Sa tradussione de Pàulu est gai galana chi sa tragèdia paret nàschida e pesada in sardu. Su manizu non si biet: sa limba in manos suas est maseda e nida. Issu amait sa poesia e sa poesia amait a isse.
A bo l’ammentades S’Antìgone? In custa tragèdia, meledu e sentidu si gherrant umpare. Cando sas lezes de sa tzitade e sas lezes de sas deidades si contraighent pari-pari, cale si devet muntènnere e sighire? Antìgone non tenet duda peruna: s’ùnica leze chi issa reconnoschet est cussa de sa Justìssia. Nemos la devet numenare comente traitora, nemos la devet frànghere dae sa zente sua e, a pustis de àere sepultadu Polinice, su frade sou istimadu, issa podet fintzas mòrrere.
Ismene, cori lasca, non cheret truncare sas lezes de sos òmines, no resessit a cumbìnchere sa sorre Antìgone a boltare meledu e a pònnere mente a su cumandu de Creonte. Issas duas sunt sas fizas disamparadas de Edipu, cuddu babbu malefadadu; e pro peus sorte, sos frades insoro, Etèocle e Polinice, si sunt bochidos pari-pari.
Creonte, soberanu de Tebe e de sos Tebanos, impitat sas lezes subra sos bios e subra sos mortos, gasi at cumandadu pro sos duos frades: né losa né atìtidu a Polinice, disterradu e recuidu pro si fàghere mere de sa terra de jajos suos. Issu no at a èssere interradu e sa carena devet èssere fuliada a sos canes e a sos puzones; a Etèocle, s’àteru frade, mortu che balente, a isse ebia, tumba e ofertas.
Antìgone, cori-forte, detzidit de truncare cussu cumandu, dende digna sepoltura a sa carena morta de su frade. Issa apètigat sas lezes de Creonte ca solu sas lezes de Zeus e de Justìssia vivent in eternu e non si podent giambare mai. Antìgone benit cundennada dae Creonte. Antìgone si che morit pro more de una leze chentza justìssia, si che morit chentza àere connotu isposòrios, né càntigos de isposas. Issa, chi fit digna de glòria, issa, chi est lastimada in Tebe comente sa pius innotzente de sas fèminas.
A sa barrosia lompet, semper, sorte malefadada. Preguntade a Creonte cale fine disgrasciada at tentu issu. Preguntàdeli si l’est cumbènnidu a non pònnere mente a sos cunsizos e a parare malu chizu. Unu fadu malu s’est iscutu subra a isse. Sa tìrria sua l’at reduidu a nudda: solu chijina, ossos e carenas bòidas.
In sas tragèdias gregas sunt mannos sos sentidos e sos pensamentos, sas istigas de jajos e de jajas nostras. Si narat classica sa literadura grega o latina ca faeddat a totu sos òmines. Non b’at tempos, natziones o limbas ca sas lezes eternas, sa sabiesa e sos sentidos sunt de totu: sunt s’essèntzia matessi de s’umanidade. Pro mezus profetu, legìdelas in sardu!
Lucia Cossu
